Тлумачэнне па прымяненні Дэкрэта № 6
Тлумачэнне па прымяненні Дэкрэта Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 12 кастрычніка 2021 г. № 6 ˮАб змене Дэкрэта Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь“.
Дэкрэт Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 12 кастрычніка 2021 г. № 6 ˮАб змяненні Дэкрэта Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь“ (далей – Дэкрэт № 6) прадугледжвае ўнясенне змяненняў у Дэкрэт Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 15 снежня 2014 г. № 5 ˮАб узмацненні патрабаванняў да кіруючых кадраў і работнікаў арганізацый“ (далей – Дэкрэт № 5).
Дэкрэт № 6 прыняты ў мэтах павышэння кадравага патэнцыялу дзяржаўных органаў і арганізацый, а таксама рэалізацыі змяненняў, унесеных у Працоўны кодэкс Рэспублікі Беларусь (далей - ПК) Законам Рэспублікі Беларусь ад 28 мая 2021 г. № 114-З ˮАб змене законаў“ (далей – Закон ад 28 мая 2021 г.).
Дэкрэт № 6 уступае ў сілу 24 кастрычніка 2021 г.
Навацыі Дэкрэта № 6:
вызначаны патрабаванні да характарыстыкі;
устаноўлены дадатковыя патрабаванні пры прыёме на працу ў дзяржаўныя органы, дзяржаўныя арганізацыі і арганізацыі, больш за 50 працэнтаў акцый (долей у статутным фондзе) якіх знаходзіцца ў дзяржаўнай уласнасці (дзяржаўныя арганізацыі);
устаноўлена адказнасць за парушэнне парадку прыёму на працу;
дапоўнены пералік дыскрэдытуючых абставін звальнення.
Аб характарыстыцы.
Дэкрэтам № 6 замацоўваюцца патрабаванні да характарыстыкі і тэрмінаў яе выдачы для мэт прымянення Дэкрэта № 5.
Так, пад характарыстыкай разумеецца афіцыйны дакумент, які адлюстроўвае прафесійныя, дзелавыя і маральныя якасці работніка, звесткі аб прыцягненні да дысцыплінарнай і іншай адказнасці, стаўленне да дзяржаўных і грамадскіх інстытутаў, іншую інфармацыю, падрыхтаваны па форме, устаноўленай Саветам Міністраў Рэспублікі Беларусь.
Форма характарыстыкі ўстаноўлена пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 14 кастрычніка 2021 г. № 585 ˮАб форме характарыстыкі“ (далей – пастанова № 585). У ёй указваюцца, у тым ліку наступныя звесткі адносна характарызуемага работніка:
прафесійныя і дзелавыя якасці (кампетэнтнасць, працаздольнасць, стараннасць, дысцыплінаванасць, ініцыятыўнасць, ступень самастойнасці пры прыняцці рашэнняў, імкненне павышаць свой прафесійны ўзровень, іншае);
маральныя якасці (адказнасць, прыстойнасць, тактоўнасць, добразычлівасць, спагадлівасць, іншае);
удзел работніка ў сацыяльна-грамадскім жыцці калектыва, яго ўзаемадзеянне з наймальнікам, прафсаюзнай арганізацыяй па рашэнні актуальных пытанняў дзейнасці арганізацыі;
звесткі:
аб дысцыплінарных спагнаннях, ужытых да работніка на працягу апошняга года да даты выдачы характарыстыкі (да даты звальнення);
аб прыцягненні работніка да матэрыяльнай адказнасці;
аб прыцягненні работніка да іншай адказнасці (пры наяўнасці такіх звестак у наймальніка);
іншыя звесткі, якія характарызуюць працаўніка.
Пры накіраванні характарыстыкі па запыце дзяржаўнага органа, іншай дзяржаўнай арганізацыі, а таксама арганізацыі, больш за 50 працэнтаў акцый (долей у статутным фондзе) якой знаходзіцца ў дзяржаўнай уласнасці, дадаткова таксама адлюстроўваюцца звесткі аб стаўленні да дзяржаўных і грамадскіх інстытутаў, канстытуцыйнаму ладу, аб здзяйсненых дзеяннях супраць парадку кіравання і грамадскай бяспекі, наяўнасці антыдзяржаўных праяў працаўніка на працоўным месцы.
Варта адзначыць, што дэкрэтам № 5 прадугледжана выкарыстанне характарыстыкі як пры прыёме на працу (пункт 11 дэкрэта № 5), так і пры ўзгадненні з мясцовымі выканаўчымі і распарадчымі органамі прызначэння асоб, звольненых па дыскрэдытуючых абставінах, на кіруючыя пасады на працягу пяці гадоў пасля такога звальнення (пункт 9 дэкрэта № 5). Адпаведна, і ў першым, і ў другім выпадку характарыстыка павінна 3 адпавядаць патрабаванням, прадугледжаным дэкрэтам № 5 і пастановай № 585.
Акрамя таго, пры выдачы характарыстыкі для мэт узгаднення прызначэння на кіруючыя пасады (пункт 9 Дэкрэта № 5) таксама неабходна ўлічваць патрабаванні пункта 5 Палажэння аб парадку ўзгаднення прызначэння асоб, звольненых па дыскрэдытуючых абставінах, на кіруючыя пасады, зацверджанага пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 2 лютага 2015 г. № 68.
Характэрыстыка падпісваецца кіраўніком арганізацыі з указаннем даты і завяраецца пячаткай наймальніка (пры яе наяўнасці). Дэкрэтам нумар 6 павялічаны тэрмін, на працягу якога павінна быць выдадзена характарыстыка пры паступленні адпаведнага запыту, з пяці да сямі каляндарных дзён з дня атрымання запыту. У сувязі з гэтым пяцідзённы тэрмін, устаноўлены ў частцы трэцяй артыкула 26 ПК, не прымяняецца.
Патрабаванне аб выдачы характарыстыкі па ўсталяванай форме і ва ўсталяваныя тэрміны ў выпадку паступлення такога запыту распаўсюджваецца на ўсіх наймальнікаў незалежна ад формы ўласнасці.
Аб дадатковых патрабаваннях пры прыёме на працу ў дзяржаўныя арганізацыі (частка другая пункта 11 Дэкрэта № 5).
Пры прыёме на працу работніка ў дзяржаўныя арганізацыі Дэкрэтам № 6 устаноўлены абавязак наймальніка, калі іншае не ўстаноўлена заканадаўчымі актамі, запытваць:
характарыстыку з папярэдняга месца яго працы;
характарыстыку з дзяржаўнай арганізацыі, якая з'яўлялася месцам яго працы на працягу папярэдніх пяці гадоў. У выпадку, калі такім месцам працы з'яўлялася некалькі дзяржаўных арганізацый, характарыстыка запытваецца па апошнім з іх. Прыклады сітуацый з выдачай характарыстыкі:
калі на працягу папярэдніх пяці гадоў усе месцы працы з'яўляліся недзяржаўнымі арганізацыямі, у тым ліку арганізацыямі з доляй уласнасці дзяржавы да 50 працэнтаў, то наймальнік павінен запытаць адну характарыстыку з апошняга месца працы;
калі на працягу гэтага пяцігадовага перыяду была праца як у недзяржаўнай, так і ў дзяржаўнай арганізацыях, то колькасць запытаў залежыць ад таго, якая арганізацыя была апошнім месцам працы: калі дзяржаўная, то будзе запытана адна характарыстыка, якая адначасова будзе з'яўляцца характарыстыкай з папярэдняга месца працы. Калі ж апошнім месцам працы была недзяржаўная арганізацыя, то наймальніку неабходна зрабіць два запыты: па апошнім месцы працы (у недзяржаўную арганізацыю) і ў дзяржаўную арганізацыю;
калі ўсе месцы працы з'яўляліся дзяржаўнымі арганізацыямі, то наймальнік павінен запытаць адну характарыстыку з апошняга месца працы.
Варта адзначыць, што характарыстыкі неабходна запытваць на кожнага кандыдата на працаўладкаванне незалежна ад таго, на якую пасаду служачага або па якой прафесіі рабочага ён прымаецца на працу ў дзяржаўную арганізацыю.
Акрамя таго, у дачыненні да кандыдатаў на кіруючыя пасады ў дзяржаўных арганізацыях акрамя характарыстыкі наймальнік абавязаны запытаць у органах унутраных спраў звесткі з адзінага дзяржаўнага банка аб правапарушэннях. Такія звесткі даюцца бясплатна.
Даведачна. Згодна з нормамі Дэкрэта № 5 пад кіруючай пасадай разумеецца пасада кіраўніка або намесніка кіраўніка арганізацыі, іншага работніка, які ажыццяўляе арганізацыйна-распарадчыя (кіруючыя, арганізуючыя, накіроўваючыя, каардынуючыя і кантралюючыя) функцыі прымяняльна да арганізацыі, яе структурным падраздзяленням, работнікам і напрамкам дзейнасці.
Аб праве недзяржаўных арганізацый запытваць характарыстыку з папярэдняга месца працы.
Абавязак запытваць характарыстыку пры прыёме на працу для арганізацый прыватнай формы ўласнасці Дэкрэтам № 6 не прадугледжаны.
Як і раней, за такімі наймальнікамі засталося права пры прыёме на працу работніка запытваць характарыстыку з папярэдніх месцаў яго працы (частка першая пункта 11 Дэкрэта № 5, частка трэцяя артыкула 26 Працоўнага кодэкса) .
Аб атрыманні звестак з адзінага дзяржаўнага банка даных аб правапарушэннях (АДБДП).
У адпаведнасці з часткай першай артыкула 12 Закона Рэспублікі Беларусь ад 9 студзеня 2006 г. № 94-3 ˮАб адзінай дзяржаўнай сістэме рэгістрацыі і ўліку правапарушэнняў“ (далей – Закон) прадастаўленне звестак аб правапарушэннях (за выключэннем абязлічаных персанальных дадзеных) дзяржаўным органам і іншым арганізацыям ажыццяўляецца органамі ўнутраных спраў са згоды фізічных асоб (іх законных прадстаўнікоў), у тым ліку індывідуальных прадпрымальнікаў, або юрыдычных асоб, аб якіх запытваюцца звесткі, акрамя выпадкаў, прадугледжаных Законам і іншымі заканадаўчымі актамі.
Прадастаўленне органамі ўнутраных спраў звестак аб правапарушэннях наймальнікам пры прыёме на працу работніка ў дзяржаўныя арганізацыі без згоды фізічных асоб не прадугледжана.
Такім чынам, наймальнік павінен атрымаць згоду фізічнай асобы (кандыдата на кіруючую пасаду) на прадастаўленне звестак з АДБДП.
У адпаведнасці з часткай пятай артыкула 12 Закона прадастаўленне звестак аб правапарушэннях ажыццяўляецца на падставе пісьмовага запыту або запыту ў выглядзе электроннага дакумента дзяржаўнай арганізацыі з дадаткам згоды фізічнай асобы, аб якой запытваюцца звесткі, на прадастаўленне гэтых звестак або электроннага дакумента, які пацвярджае наяўнасць такой згоды, акрамя выпадкаў, прадугледжаных Законам і іншымі заканадаўчымі актамі, калі прадастаўленне звестак аб правапарушэннях ажыццяўляецца без іх згоды.
Згода можа быць атрымана ў пісьмовай форме, у выглядзе электроннага дакумента або ў іншай электроннай форме з улікам патрабаванняў заканадаўства аб персанальных дадзеных.
Згодна з пунктамі 123 і 126 Палажэння аб парадку функцыянавання адзінай дзяржаўнай сістэмы рэгістрацыі і ўліку правапарушэнняў, зацверджанага пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 20 ліпеня 2006 г. № 909 (у рэдакцыі пастановы Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 13 верасня 2021 г. № 523), запыты аб наяўнасці (адсутнасці) звестак аб правапарушэннях, якія захоўваюцца ў АДБДП, у дачыненні да правяраемай фізічнай асобы афармляюцца па форме згодна з дадаткам 18 да Палажэння, а згода фізічнай асобы на прадастаўленне гэтых звестак – форме згодна з дадаткам 20 да Палажэння.
Аб адказнасці за парушэнне парадку прыёму на працу.
У пункце 12 Дэкрэта № 5 (у рэдакцыі Дэкрэта № 6) устаноўлена, што:
парушэнне прадугледжанага Дэкрэтам № 5 парадку прыёму на работу, прызначэння на пасаду, выдача характарыстык, змяшчаючых заведама недакладную інфармацыю, а таксама парушэнне тэрмінаў іх выдачы прызнаецца грубым парушэннем працоўных абавязкаў;
віноўныя дзеянні службовых асоб па вышэйназваным грубым парушэнні працоўных абавязкаў, якія прывялі да нанясення ўрону дзяржаўнай уласнасці або істотнай шкоды дзяржаўным або грамадскім інтарэсам, пры наяўнасці падстаў цягнуць адказнасць у адпаведнасці з Крымінальным кодэксам Рэспублікі Беларусь (далей - Крымінальны кодэкс).
У сувязі з гэтым факт парушэння парадку прыёму на работу, прызначэння на пасаду, выдача характарыстык, якія змяшчаюць заведама недакладную інфармацыю, а таксама парушэнне тэрмінаў іх выдачы, прадугледжаных Дэкрэтам № 5, з'яўляецца падставай для звальнення:
У дачыненні да кіраўніка арганізацыі (яе адасобленага падраздзялення), яго намесніка, галоўнага бухгалтара і яго намесніка - па пункце 1 часткі першай артыкула 47 ПК. Звальненне па гэтай падставе ажыццяўляецца з захаваннем парадку скасавання працоўнай дамовы, прадугледжанай артыкуламі 199-201, пунктам 4 часткі першай артыкула 198 ПК, а таксама пунктам 7 Дэкрэта № 5;
у дачыненні да іншых работнікаў, адказных за выкананне парадку прыёму на працу і выдачу характарыстык, – па пункце 7 артыкула 42 ПК за аднаразовае грубае парушэнне работнікам працоўных абавязкаў, які прызнаецца такім у адпаведнасці з заканадаўчымі актамі. Звальненне па гэтай падставе ажыццяўляецца з захаваннем парадку і ўмоў скасавання працоўнай дамовы па ініцыятыве наймальніка, прадугледжанага артыкуламі 43, 46, 199-201, пунктам 4 часткі першай артыкула 198 ПК, а таксама пунктам 7 Дэкрэта № 5.
Паняцце службовых асоб (частка другая пункта 12 Дэкрэта № 5) разглядаецца прымяняльна да тэрмінаў, якія ўжываюцца ў Крымінальным кодэксе.
Даведачна: У адпаведнасці з часткай чацвёртай артыкула 4 Крымінальнага кодэкса пад службовымі асобамі разумеюцца:
1) прадстаўнікі ўлады, гэта значыць дэпутаты Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь, члены Савета Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь, дэпутаты мясцовых Саветаў дэпутатаў, а таксама дзяржаўныя служачыя, якія маюць права ў межах сваёй кампетэнцыі аддаваць распараджэнні або загады і прымаць рашэнні адносна асоб, не падпарадкаваных ім па службе;
2) прадстаўнікі грамадскасці, гэта значыць асобы, якія не знаходзяцца на дзяржаўнай службе, але надзелены ва ўстаноўленым парадку паўнамоцтвамі прадстаўніка ўлады пры выкананні абавязкаў па ахове грамадскага парадку, барацьбе з правапарушэннямі, па адпраўленні правасуддзя;
3) асобы, якія пастаянна або часова або па спецыяльным паўнамоцтве займаюць ва ўстановах, арганізацыях або на прадпрыемствах (незалежна ад форм уласнасці), ва Узброеных Сілах Рэспублікі Беларусь, іншых войсках і воінскіх фарміраваннях Рэспублікі Беларусь пасады, звязаныя з выкананнем арганізацыйна-распарадчых або адміністрацыйна гаспадарчых абавязкаў, або асобы, упаўнаважаныя ва ўстаноўленым парадку на ўчыненне юрыдычна значных дзеянняў;
4) службовыя асобы замежных дзяржаў, гэта значыць асобы, надзеленыя ў замежных дзяржавах у адпаведнасці з заканадаўствам гэтых дзяржаў паўнамоцтвамі, аналагічнымі ўказаным у пунктах 1 - 3 часткі чацвёртай артыкула 4 Крымінальнага кодэкса, у тым ліку трацейскіх суддзяў і прысяжных засядацеляў, а таксама службовыя асобы міжнародных арганізацый, члены міжнародных парламенцкіх сходаў, суддзі і службовыя асобы міжнародных судоў.
Аб дапаўненні пераліку дыскрэдытуючых абставін звальнення.
Законам ад 28 мая 2021 г. артыкул 47 ПК дапоўнены новай падставай звальнення – парушэнне работнікам парадку збору, сістэматызацыі, захоўвання, змянення, выкарыстання, абязлічвання, блакіравання, распаўсюджвання, прадастаўлення, выдалення персанальных даных (пункт 10 часткі першай артыкула 47 ПК).
Гэта падстава з'яўляецца мерай дысцыплінарнага спагнання, у сувязі з чым яна аднесена да дыскрэдытуючых абставін звальнення. Адпаведны дадатак унесены ў пункт 6 Дэкрэта № 5 (падпункт 6.141 ).
Указаная падстава звальнення прымяняецца без уліку парадку і ўмоў, устаноўленых артыкуламі 43 і 46 ПК пры звальненні па ініцыятыве наймальніка, але з выкананнем патрабаванняў кіраўніка 14 ПК і пункта 7 Дэкрэта № 5.
Даведачна: Пункт 7 Дэкрэта № 5 прадугледжвае правядзенне праверкі дапушчаных работнікам парушэнняў, вынікі якой трэба аформіць актам (службовай запіскай), а таксама запатрабаваць пісьмовае тлумачэнне работніка. Пры гэтым названыя акты (службовыя запіскі) і тлумачэнні падлягаюць захоўванню ў арганізацыі не менш за пяць гадоў.
Аб прывядзенні Дэкрэта № 5 у адпаведнасць з Працоўным кодэксам.
Падпункт 3.4 пункта 3 Дэкрэта № 5 дапоўнены нормай, якая прадастаўляе права кіраўніку арганізацыі (наймальніку) неадкладна адхіляць работніка ад працы ў выпадку, калі работнік заклікае іншых работнікаў да спынення выканання працоўных абавязкаў без уважлівых прычын.
Такое права на адхіленне работніка ад працы замацавана ў артыкуле 49 ПК з 30 чэрвеня 2021 г. у сувязі з уступленнем у сілу Закона ад 28 мая 2021 г.
Акрамя таго, вызначаны межы адхілення работніка ад працы пры выяўленні дапушчаных ім парушэнняў вытворча-тэхналагічнай, выканальніцкай або працоўнай дысцыпліны, якія пацягнулі або здольны пацягнуць прычыненне арганізацыі ўрону, шляхам удакладнення падпункта 3.4 пункта 3 Дэкрэта № 5 - да ўстаранення парушэнняў.
Унесенае ўдакладненне азначае, што допуск работніка да працы ў такім выпадку магчымы тады, калі адпалі абставіны (прычыны), якія паслужылі падставай для адхілення работніка ад працы ў выглядзе парушэнняў вытворча-тэхналагічнай, выканальніцкай ці працоўнай дысцыпліны.
Даведачна: Адхіленне ад працы афармляецца загадам (распараджэннем) наймальніка або ўпаўнаважанай ім службовай асобы з указаннем прычыны адхілення ад працы.
