Камітэт па працы, занятасці
і сацыяльнай абароне Віцебскага

абласнога выканаўчага камітэта

Тэкст пытання

Тэкст адказу

Згодна з калектыўнай дамовай у нашай арганізацыі тэрмін выплаты заработнай платы 20-ы дзень месяца, наступнага за справаздачным. Аднак заработную плату мы атрымалі 26-га. Ці парушаецца ў дадзеным выпадку тэрмін выплаты заработнай платы, і якую адказнасць нясе наймальнік за несвоечасовую выплату заработнай платы?

Так, Ваша арганізацыя парушае тэрміны выплаты заработнай платы работнікам, паколькі неабходнасць захавання тэрміну яе выплаты дакладна вызначана ў заканадаўстве.

Артыкулам 73 Працоўнага кодэкса Рэспублікі Беларусь (далей - ПК РБ) прадугледжана, што выплата заработнай платы праводзіцца рэгулярна ў дні, вызначаныя ў калектыўным дагаворы, пагадненні або працоўным дагаворы, але не радзей 2 разы ў месяц. Для асобных катэгорый работнікаў заканадаўствам могуць быць вызначаны іншыя тэрміны выплаты заработнай платы.

Часткай 3 артыкула 10.12 Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэннях устаноўлена адміністрацыйная адказнасць за нявыплату або няпоўную выплату ва ўстаноўлены тэрмін заработнай платы, іншых выплат, якія належаць работніку ад наймальніка ў адпаведнасці з заканадаўствам, у памеры ад 4 да 50 базавых велічынь.

Дзеі, прадугледжаныя часткай 3 артыкула 10.12 КоАП Рэспублікі Беларусь, учыненыя паўторна на працягу аднаго года пасля накладання адміністрацыйнага спагнання за такія ж парушэнні, - прыводзяць да накладання штрафу ў памеры ад трыццаці да ста базавых велічынь.

Наймальнік адмовіў мне ў прадастаўленні сацыяльнага водпуску ў сувязі з сямейнымі абставінамі. У якіх выпадках даюцца сацыяльныя водпускі?

Сацыяльныя водпускі работнікам прадастаўляюцца ў мэтах стварэння спрыяльных умоў для мацярынства, догляду за дзецьмі, адукацыі, задавальнення сямейна-бытавых патрэб і для іншых сацыяльных мэт у адпаведнасці з ПК РБ. Права на сацыяльныя водпускі работнікаў не залежыць ад працягласці, месца і віду работы, назвы і арганізацыйна-прававой формы арганізацыі.

На час сацыяльных водпускаў захоўваецца ранейшая работа і ў выпадках, прадугледжаных гэтым Кодэксам або калектыўным дагаворам, пагадненнем, - заработная плата (сярэдні заробак).

Сацыяльныя водпускі прадастаўляюцца звыш працоўнага водпуску за той каляндарны год, у якім работнік мае на іх права.

У выпадках невыкарыстання сацыяльнага водпуску ў бягучым каляндарным годзе ён не пераносіцца на наступны працоўны год і не замяняецца грашовай кампенсацыяй, у тым ліку пры звальненні.

ПК РБ прадугледжаны наступныя віды сацыяльных водпускаў:

па цяжарнасці і родах;

па доглядзе за дзецьмі;

у сувязі з атрыманнем адукацыі;

у сувязі з катастрофай на Чарнобыльскай АЭС;

па ўважлівых прычынах асабістага і сямейнага характару.

Для кожнага з названых водпускаў ПК РБ прадугледжана канкрэтная, мінімальная або максімальная працягласць, а таксама ўмовы іх прадастаўлення, якія наймальнік абавязаны прымяняць.

У абавязковым парадку наймальнік па жаданні работніка абавязаны прадаставіць водпуск без захавання заработнай платы працягласцю да 14 каляндарных дзён наступным катэгорыям работнікаў:

1-1) Героям Беларусі, Героям Савецкага Саюза, Героям Сацыялістычнай Працы, поўным кавалерам ордэнаў Айчыны, Славы, Працоўнай Славы;

2) ветэранам Вялікай Айчыннай вайны і ветэранам баявых дзеянняў на тэрыторыі іншых дзяржаў;

4) інвалідам, якія працуюць на спецыялізаваных працоўных месцах;

5) іншым работнікам у выпадках, прадугледжаных заканадаўствам, калектыўным дагаворам, пагадненнем.

Такія водпускі прадастаўляюцца на працягу каляндарнага года ў перыяд, узгоднены бакамі.

У адпаведнасці з артыкулам 190 ПК РБ па сямейна-бытавых прычынах, за выключэннем падстаў, прадугледжаных артыкулам 189 ПК РБ, работніку па яго пісьмовай заяве можа быць прадастаўлены на працягу каляндарнага года водпуск без захавання заработнай платы працягласцю не больш за 30 каляндарных дзён. Пры гэтым калектыўным дагаворам, іншымі лакальнымі прававымі актамі, наймальнікам можа прадугледжвацца вялікая працягласць водпуску, якая сумарна не павінна перавышаць трох каляндарных месяцаў на працягу каляндарнага года.

Пры гэтым уважлівасць прычын для прадастаўлення водпуску ацэньвае наймальнік, калі іншае не ўстаноўлена калектыўным дагаворам, іншымі лакальнымі прававымі актамі.

Наймальнікам абвешчана аб прастоi з аплатай 2/3 тарыфнай стаўкі і сказалі, каб мы выходзілі на працу і сядзелі на працоўным месцы ці рабілі другарадную работу. Ці трэба па законе выходзіць на працу ў прастой?

З нормы часткі чацвёртай артыкула 133 ПК РБ вынікае, што фактычны працоўны час складаецца з адпрацаванага і неадпрацаванага часу і ўключаецца ў адпаведнасці з заканадаўствам у працоўны час. Пры гэтым у складзе неадпрацаванага часу вылучаюцца аплачваны і неаплатны час, а таксама страты працоўнага часу як па віне работніка, так і пры адсутнасці яго віны (частка шостая артыкула 133 ПК РБ).

Прастой адносіцца да страт працоўнага часу, што ў прыватнасці, вынікае з пунктаў 26 і 27 Указанняў па запаўненні ў формах дзяржаўных статыстычных назіранняў статыстычных паказчыкаў па працы.

Зыходзячы з вызначэння працоўнага часу, прыведзенага ў частцы першай артыкула 110 ПК РБ, а таксама згодна з артыкулам 132 ПК РБ работнікі абавязаны своечасова прыходзіць на працу і знаходзіцца на працоўным месцы або ў іншым устаноўленым па ўзгадненні з наймальнікам месцы і выконваць працоўныя абавязкі.

Такім чынам, аб'ява прастою сама па сабе не вызваляе работніка ад абавязку з'явіцца своечасова на працу і знаходзіцца на працоўным месцы.

У тым выпадку, калі наймальніку вядома, што работы не прадбачыцца на працягу працяглага перыяду, напрыклад некалькіх дзён ці месяцаў, ён мае права дазволіць працаўнікам не выходзіць на працу ў гэты перыяд. Гэта рашэнне прымаецца не толькі ў інтарэсах работнікаў, але і ў інтарэсах наймальніка.

Ці можа арганізацыя выдаваць супрацоўнікам заработную плату прадукцыяй уласнай вытворчасці?

У адпаведнасці з артыкулам 74 ПК РБ са згоды работніка дапускаецца замена грашовай аплаты поўнасцю або часткова натуральнай аплатай (змешаная форма аплаты). Натуральная аплата ўзамен грашовай павінна быць прыдатнай для асабістага спажывання і выгаднай для работніка і яго сям'і.

Натуральная аплата не можа рабіцца таварамі, пералік якіх зацвярджаецца Урадам Рэспублікі Беларусь.

Такім чынам, прадукцыя ўласнай вытворчасці можа быць выдадзена работнікам узамен часткі іх заработнай платы ў парадку, устаноўленым заканадаўствам.

Працую ў бюджэтнай арганізацыі прыбіральшчыцай і дворнікам па сумяшчальніцтве. Ці пакладзена мне даплата да мінімальнай заработнай платы па сумяшчальніцтве?

На сумяшчальніка распаўсюджваюцца ўмовы аплаты працы ў адпаведнасці з дзеючымі ў дадзенай арганізацыі формамі, сістэмамі (пачасовай, здзельнай, здзельна-прэміяльнай, пачасова-прэміяльнай і г.д.) і памерамі аплаты працы, устаноўленыя ў арганізацыі для работнікаў, якія выконваюць аналагічную працу па асноўным працоўным дагаворы.

Умовы аплаты працы пры рабоце па сумяшчальніцтве вызначаюцца пры заключэнні працоўнага дагавора па пагадненні паміж работнікам і наймальнікам.

Сумяшчальнікі выконваюць работу па розных працоўных дагаворах, таму даплата да ўзроўню мінімальнай заработнай платы праводзіцца па кожнай рабоце асобна.

Нам на працы не выдаюць разліковыя лісткі, ці мае рацыю наймальнік?

Наймальнік не мае рацыі. Артыкулам 80 ПК РБ прадугледжаны абавязак наймальніка пры выплаце заработнай платы штомесяц выдаваць кожнаму работніку разліковы лісток з указаннем у ім састаўных частак заработнай платы, належнай яму за адпаведны перыяд, памераў утрыманняў з заработнай платы, а таксама агульнай сумы заработнай платы, якая падлягае выплаце.

Ці можна пры заключэнні з работнікамі працоўных дагавораў на нявызначаны тэрмін і кантрактаў вызначыць тэрмін выплаты заработнай платы адзін раз у месяц з 10 па 25 чысло? Якая адказнасць прадугледжана за парушэнне тэрмінаў выплаты заработнай платы?

Артыкулам 73 ПК РБ прадугледжана, што выплата заработнай платы праводзіцца рэгулярна ў дні, вызначаныя ў калектыўным дагаворы, пагадненні або працоўным дагаворы, але не радзей за 2 разы ў месяц. Для асобных катэгорый работнікаў заканадаўствам могуць быць вызначаны іншыя тэрміны выплаты заработнай платы.

Такім чынам, заработная плата павінна выплачвацца работнікам, не радзей за два разы на месяц незалежна ад таго, які від працоўнага дагавора заключаны.

Акрамя перыядычнасці выплаты заработнай платы заканадаўства аб працы вызначае, што заработная плата павінна выплачвацца ў пэўныя дні, гэта значыць размова ідзе аб устанаўленні канкрэтных дат (указана "рэгулярна ў дні") месяца, а не перыяду часу, на працягу якога павінна быць выплачана заработная плата.

Такім чынам, устанаўленне "плаваючых" тэрмінаў выплаты заработнай платы недапушчальна. Наймальнік павінен устанавіць у калектыўным дагаворы, пагадненні або працоўным дагаворы (кантракце) канкрэтныя дні выплаты заработнай платы.

Адміністрацыйная адказнасць за нявыплату або няпоўную выплату ва ўстаноўлены тэрмін заработнай платы, іншых выплат, якія належаць работніку ад наймальніка ў адпаведнасці з заканадаўствам, прадугледжана часткай 3 артыкула 10.12 Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэннях і ўстаноўлена, у памеры ад 4 да 50 базавых велічынь.

Дзеі, прадугледжаныя часткай 3 артыкула 10.12 КоАП Рэспублікі Беларусь, учыненыя паўторна на працягу аднаго года пасля накладання адміністрацыйнага спагнання за такія ж парушэнні, - прыводзяць да накладання штрафу ў памеры ад трыццаці да ста базавых велічынь.

Які парадак аплаты за працу ў начны час?

Згодна з артыкулам 70 ПК РБ за кожную гадзіну працы ў начны час або ў начную змену пры зменным рэжыме працы праводзяцца даплаты ў памеры, які ўстанаўліваецца калектыўнай дамовай, пагадненнем, наймальнікам, але не ніжэй за 20 працэнтаў гадзіннай тарыфнай стаўкі (тарыфнага акладу) работніка, а работнікам бюджэтных арганізацый і іншых арганізацый, якія атрымліваюць субсідыі, работнікі якіх прыраўнаваны па аплаце працы да работнікаў бюджэтных арганізацый, дзяржаўным грамадзянскім служачым - Урадам Рэспублікі Беларусь або ўпаўнаважаным ім органам. Пры гэтым начной зменай лічыцца змена, у якой больш за 50 працэнтаў часу прыпадае на начны час.

Памеры даплаты работнікам за кожную гадзіну працы ў начны час (з 22 гадзін да 6 гадзін) або ў начную змену пры зменным рэжыме працы (пры працягласці рабочай змены не больш за 12 гадзін) устаноўлены пунктам 13 Інструкцыі аб памерах і парадку ажыццяўлення стымулюючых (акрамя прэмій) і кампенсуючых выплат, прадугледжаных заканадаўчымі актамі і пастановамі Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь, зацверджанай пастановай Міністэрства працы і сацыяльнай абароны Рэспублікі Беларусь ад 03.04.2019 N 13.

Такім чынам даплата за кожную гадзіну працы ў начную змену можа рабіцца толькі пры выкананні наступных умоў:

работніку ўсталяваны зменны рэжым працы;

працягласць працоўнай змены не перавышае 12 гадзін;

больш за 50 працэнтаў працоўнага часу за змену прыпадае на начны час (з 22 гадзін да 6 гадзін).

Калі змена не з'яўляецца начной зменай, то даплаты робяцца толькі за кожную гадзіну працы ў начны час (з 22 гадзін да 6 гадзін).

У арганізацыі ўсталяваны рэжым няпоўнага працоўнага часу ў выглядзе няпоўнага працоўнага тыдня (напрыклад, трохдзённы - панядзелак, аўторак, серада). У выпадку прыцягнення да працы работніка ў чацвер ці пятніцу, ці будзе з'яўляцца праца ў названыя дні працай у выходныя дні?

Згодна з артыкуламі 136 і 137 ПК РБ усім работнікам прадастаўляюцца выхадныя дні (штотыднёвы бесперапынны адпачынак). Права на выхадныя дні маюць усе працаўнікі і могуць выкарыстоўваць іх па сваім меркаванні.

Пры пяцідзённым рабочым тыдні прадастаўляюцца два выхадныя дні кожны каляндарны тыдзень. Пры шасцідзённым працоўным тыдні даецца адзін выхадны дзень.

Агульным выханым днём для ўсіх з'яўляецца нядзеля за выключэннем выпадкаў, прадугледжаных артыкуламі 140 і 141 ПК РБ. Другі выхадны дзень пры пяцідзённым рабочым тыдні ўстанаўліваецца правіламі ўнутранага працоўнага распарадку або графікам работ (зменнасці), калі іншае не вызначана па пагадненню бакоў. Абодва выхадныя дні прадастаўляюцца, як правіла, запар.

Згодна з артыкулам 118 ПК РБ пры няпоўным працоўным тыдні скарачаецца колькасць працоўных дзён у тыдзень.

Такім чынам, калі ў арганізацыі з пяцідзённым працоўным тыднем працаўнікам усталяваны рэжым няпоўнага працоўнага часу ў выглядзе няпоўнага працоўнага тыдня (напрыклад, панядзелак, аўторак, серада), то выкананая імі ў асобныя непрацоўныя дні (чацвер, пятніца) праца ў межах працоўнага часу, вызначанага з улікам норм артыкулаў 112-117 ПК РБ, не з'яўляецца працай у выхадны дзень. Такім чынам, аплата яе праводзіцца ў адпаведнасці з нормамі артыкула 290 ПК РБ.

Ці ўключаецца ў працоўны час, час неабходны на здачу (атрыманне) інструмента (матэрыялаў) і на дарогу ад месца выканання работы да месца прыёму ежы?

У адпаведнасці з артыкулам 110 ПК РБ у працоўны час уключаецца час, на працягу якога работнік у адпаведнасці з гэтым Кодэксам, іншымі актамі заканадаўства аб працы, лакальнымі прававымі актамі і ўмовамі працоўнай дамовы абавязаны знаходзіцца на працоўным месцы або ў іншым устаноўленым па ўзгадненні з наймальнікам месцы і выконваць працоўныя абавязкі, а таксама час работы, якая выконваецца па прапанове, распараджэнні або з ведама наймальніка звыш устаноўленай працягласці рабочага часу (звышурочная работа, работа ў выхадныя дні, а таксама ў дзяржаўныя святы святочныя дні (частка першая артыкула 147 ПК РБ).

Пры гэтым артыкулам 133 ПК РБ устаноўлена, што працоўны час складаецца з адпрацаванага і неадпрацаванага часу, які ўключаецца ў адпаведнасці з заканадаўствам у працоўны час.

Фактычны працоўны час улічваецца з моманту яўкі працаўніка на месца выканання працы паводле правіл унутранага працоўнага распарадку, графіку прац (зменнасці) ці адмысловаму ўказанню наймальніка і да моманту фактычнага вызвалення ад працы ў гэты працоўны дзень (змену).

Як фактычна адпрацаваны павінен улічвацца час выканання асноўных і падрыхтоўча-заключных аперацый (атрыманне нарада, матэрыялаў, інструментаў, азнаямленне з тэхнікай, дакументацыяй, падрыхтоўка і ўборка працоўнага месца, здача гатовай прадукцыі і інш.), перапынкаў, прадугледжаных тэхналогіяй, арганізацыяй працы, правіламі яго тэхнічнага нарміравання і аховы, а пры іх адсутнасці - наймальнікам па ўзгадненні з прафсаюзам. Дадзеныя аперацыі ўяўляюць сабой дзеянні, звязаныя з выкананнем работнікам сваіх працоўных абавязкаў, прадугледжаных службовай (рабочай) інструкцыяй, іншым лакальным прававым актам, працоўным дагаворам.

У фактычны час не ўваходзіць і не ўлічваецца час праезду ад месца жыхарства да месца пастаяннай працы (пастаяннага збору) і назад, час, неабходны на дарогу ад прахадной да працоўнага месца, на перапрананне перад пачаткам і пасля заканчэння працы, на рэгістрацыю пры доглядзе.

Час пачатку і заканчэння працоўнага часу, устаноўлены ў правілах унутранага працоўнага распарадку, з'яўляецца пачаткам і заканчэннем рабочай змены работніка.

Напрыклад, калі работніку ўсталяваны рэжым працы: штодзённы працоўны час - з 8.00 да 16.45, абедзенны перапынак - з 12.00 да 12.40, то знаходзіцца на працоўным месцы яму неабходна з 8.00 да 12.00 і з 12.40 да 16.45.

Згодна з артыкулам 134 ПК РБ прадастаўляемы работніку на працягу працоўнага дня перапынак для адпачынку і харчавання выкарыстоўваецца ім па сваім меркаванні і ў працоўны час не ўключаецца.

Час, неабходны для прыёму ежы на тых работах, дзе па ўмовах вытворчасці перапынак усталяваць нельга, і які прадастаўляецца работніку на працягу працоўнага дня, уключаецца ў працоўны час. Пералік такіх работ, парадак і месца прыёму ежы ўстанаўліваюцца наймальнікам у адпаведнасці з калектыўным дагаворам або правіламі ўнутранага працоўнага распарадку.

Такім чынам, калі час неабходны на здачу (атрыманне) прылады (матэрыялаў) і на дарогу да месца прыёму ежы не з'яўляюцца падрыхтоўча-заключнымі аперацыямі, прадугледжанымі дзейнiчаючай тэхналогіяй і арганізацыяй вытворчасці, то яны не ўключаюцца ў фактычна адпрацаваны час.

Ці распаўсюджваецца павышэнне тарыфных ставак у адпаведнасці з нормамі артыкула 261-2 ПК РБ на работнікаў бюджэтнай сферы?

Згодна з палажэннямі артыкулаў 261-1 і 261-2 ПК РБ наймальнікам дадзена права заключаць кантракты з любымі катэгорыямі работнікаў, у тым ліку з работнікамі бюджэтных арганізацый і іншых арганізацый, якія атрымліваюць субсідыі, работнікі якіх прыраўнаваны па аплаце працы да работнікаў бюджэтных арганізацый.

Норма абзаца трэцяга часткі першай пункта 3 артыкула 261-2 ПК РБ, якая прадугледжвае павышэнне тарыфнай стаўкі работнікам, з якімі заключаны кантракты, не больш як на 50 працэнтаў, носіць імператыўны характар, гэта значыць абавязковая для выканання ў арганізацыях незалежна ад іх арганізацыйна-прававых форм. Пры гэтым канкрэтны памер названага павышэння ўстанаўліваецца наймальнікам.