Камітэт па працы, занятасці
і сацыяльнай абароне Віцебскага

абласнога выканаўчага камітэта

Тэкст пытання

Тэкст адказу

Згодна з калектыўнай дамовай у нашай арганізацыі тэрмін выплаты заработнай платы 20-ы дзень месяца, наступнага за справаздачным. Аднак заработную плату мы атрымалі 26-га. Ці парушаецца ў дадзеным выпадку тэрмін выплаты заработнай платы, і якую адказнасць нясе наймальнік за несвоечасовую выплату заработнай платы?

Так, Ваша арганізацыя парушае тэрміны выплаты заработнай платы работнікам, паколькі неабходнасць захавання тэрміну яе выплаты дакладна вызначана ў заканадаўстве.

Артыкулам 73 Працоўнага кодэкса РБ ад 26.07.1999 № 296-З прадугледжана, што выплата заработнай платы праводзіцца рэгулярна ў дні, вызначаныя ў калектыўным дагаворы, пагадненні або працоўным дагаворы, але не радзей 2 раз у месяц. Для асобных катэгорый работнікаў заканадаўствам могуць быць вызначаны іншыя тэрміны выплаты заработнай платы.

У дачыненні да работнікаў, з якімі заключаны кантракты, п.4 Дэкрэта Прэзідэнта РБ ад 26.07.1999 № 29 «Аб дадатковых мерах па ўдасканаленню працоўных адносін, умацаванню працоўнай і выканальніцкай дысцыпліны» ўстаноўлена, што выплата заработнай платы праводзіцца рэгулярна ў дні, вызначаныя калектыўным дагаворам (пагадненнем), працоўным дагаворам (кантрактам), але не радзей за адзін раз у месяц

За парушэнне заканадаўства аб працы часткай першай арт.9.19 Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэннях ад 21.04.2003 № 194-З (са змяненнямі і дапаўненнямі) устаноўлена адміністрацыйная адказнасць. Так, парушэнне наймальнікам або ўпаўнаважанай службовай асобай наймальніка парадку і тэрмінаў выплаты заработнай платы прыводзіць да накладання штрафу ў памеры ад 4 да 20 базавых велічынь, а юрыдычнай асобай - да 100 базавых велічынь.

Наймальнік адмовіў мне ў прадастаўленні сацыяльнага водпуску ў сувязі з сямейнымі абставінамі. У якіх выпадках падаюцца сацыяльныя водпускі?

Працоўным кодэксам Рэспублікі Беларусь прадугледжаны пяць відаў сацыяльных водпускаў: па цяжарнасці і родах; па доглядзе дзяцей; у сувязі з навучаннем; у сувязі з катастрофай на Чарнобыльскай АЭС; па ўважлівых прычынах асабістага і сямейнага характару.

Для кожнага з названых водпускаў прадугледжана канкрэтная, мінімальная або максімальная працягласць. Пры прадастаўленні сацыяльнага водпуску наймальнік абавязаны прымяняць парадак і працягласць, вызначаную Працоўным кодэксам Рэспублікі Беларусь.

У абавязковым парадку наймальнік па жаданні работніка абавязаны прадаставіць водпуск без захавання заработнай платы працягласцю да 14 каляндарных дзён наступным катэгорыям работнікаў:

1) жанчынам, якія маюць 2 і больш дзяцей ва ўзросце да 14 гадоў або дзіцяці-інваліда ва ўзросце да 18 гадоў;

2) ветэранам Вялікай Айчыннай вайны і ветэранам баявых дзеянняў на тэрыторыі іншых дзяржаў;

3) жыццяўляючым догляд за хворым членам сям'і ў адпаведнасці з медыцынскім заключэннем;

4) інвалідам, якія працуюць на вытворчасцях, у цэхах і на ўчастках, спецыяльна прызначаных для працы гэтых асоб;

5) іншым работнікам у выпадках, прадугледжаных заканадаўствам, калектыўным дагаворам, пагадненнем.

Такія водпускі прадастаўляюцца на працягу каляндарнага года ў перыяд, узгоднены бакамі.

Наймальнікам абвешчана пра прастой з аплатай 2/3 тарыфнай стаўкі і сказалі, каб мы выходзілі на працу і сядзелі на працоўным месцы ці рабілі другарадную працу. Ці трэба па законе выходзіць на працу ў прастой?

Рашэнне аб неабходнасці прысутнасці работнікаў на працоўных месцах у перыяд прастою прымаецца наймальнікам. У выпадку, калі прастой носіць доўгачасовы характар, то наймальнік можа прыняць рашэнне аб неабавязковасці іх прысутнасці на працоўным месцы.

Ці можа арганізацыя выдаваць супрацоўнікам заработную плату прадукцыяй уласнай вытворчасці?

У адпаведнасці з артыкулам 74 Працоўнага кодэкса Рэспублікі Беларусь са згоды работніка дапускаецца замена грашовай аплаты поўнасцю або часткова натуральнай аплатай (змешаная форма аплаты). Натуральная аплата ўзамен грашовай павінна быць прыдатнай для асабістага спажывання і выгаднай для работніка і яго сям'і.

Такім чынам, прадукцыя ўласнай вытворчасці можа быць выдадзена работнікам замест часткі іх заработнай платы ў парадку, устаноўленым у арганізацыі.

Працую ў бюджэтнай арганізацыі прыбіральшчыцай і дворнікам па сумяшчальніцтве. Ці пакладзена мне даплата да мінімальнай заработнай платы па сумяшчальніцтве?

Паколькі з працаўніком па асноўным месцы працы і па сумяшчальніцтве заключаюць 2 працоўныя дамовы, даплату да мінімальнай заработнай платы яму вырабляюць па асноўным месцы працы і па сумяшчальніцтве асобна па агульных правілах.

Нам на працы не выдаюць разліковыя лісткі, ці мае рацыю наймальнік?

Наймальнік не мае рацыі. Пры выплаце заработнай платы наймальнік штомесяц абавязаны выдаваць кожнаму работніку разліковы лісток з указаннем у ім састаўных частак заработнай платы, належачай яму за адпаведны перыяд, памераў утрыманняў з заработнай платы, а таксама агульнай сумы заработнай платы, якая падлягае выплаце.

Ці можна пры заключэнні з работнікамі працоўных дагавораў на нявызначаны тэрмін і кантрактаў вызначыць тэрмін выплаты заработнай платы адзін раз у месяц з 10 па 25 чысло? Якая адказнасць прадугледжана за парушэнне тэрмінаў выплаты заработнай платы?

Згодна з часткай першай артыкула 73 Працоўнага кодэкса Рэспублікі Беларусь (далей – ПК) выплата заработнай платы праводзіцца рэгулярна ў дні, вызначаныя ў калектыўным дагаворы, пагадненні або працоўным дагаворы, але не радзей як два разы на месяц.

У дачыненні да работнікаў, з якімі заключаны кантракты, пунктам 4 Дэкрэта Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 26 ліпеня 1999 г. № 29 «Аб дадатковых мерах па ўдасканаленні працоўных адносін, умацаванні працоўнай і выканальніцкай дысцыпліны» (далей – Дэкрэт № 29) устаноўлена, што выплата заработнай платы праводзіцца рэгулярна ў дні, вызначаныя калектыўным дагаворам (пагадненнем), працоўным дагаворам (кантрактам), але не радзей за адзін раз у месяц.

Такім чынам, работнікам, з якімі заключаны кантракты, наймальнік мае права рабіць выплату заработнай платы адзін раз у месяц, калі калектыўным дагаворам, пагадненнем або ўмовамі кантрактаў не прадугледжана іншае, а работнікам, з якімі заключаны працоўныя дагаворы на нявызначаны сок, заработная плата павінна выплачвацца не радзей як два разы на месяц.

Акрамя перыядычнасці выплаты заработнай платы заканадаўства аб працы прадугледжвае, што заработная плата павінна выплачвацца ў пэўныя дні.

Так, у адпаведнасці з артыкулам 73 ПК выплата заработнай платы праводзіцца рэгулярна ў дні, вызначаныя ў калектыўным дагаворы, пагадненні або працоўным дагаворы. Аналагічная норма змяшчаецца і ў пункце 4 Дэкрэта № 29: выплата заработнай платы праводзіцца рэгулярна ў дні, вызначаныя калектыўным дагаворам (пагадненнем), працоўным дагаворам (кантрактам).

У прыведзеных нормах размова ідзе аб устанаўленні канкрэтных дат (указана «рэгулярна ў дні») месяца, а не перыяду часу, на працягу якога павінна быць выплачана заработная плата.

Такім чынам, усталёўваць «плаваючыя» тэрміны выплаты заработнай платы недапушчальна. Наймальнік павінен устанавіць у працоўным дагаворы (кантракце) канкрэтныя дні (дзень) выплаты заработнай платы.

За парушэнне заканадаўства аб працы артыкулам 9.19 Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэннях (далей - КоАП) устаноўлена адміністрацыйная адказнасць.

Так, паводле часткі першай артыкула 9.19. КоАП парушэнне наймальнікам або ўпаўнаважанай службовай асобай наймальніка парадку і тэрмінаў выплаты заработнай платы цягне накладанне штрафу ў памеры ад чатырох да дваццаці базавых велічынь, а на юрыдычную асобу - да ста базавых велічынь.

Які парадак аплаты за працу ў начны час?

Згодна з артыкулам 70 Працоўнага кодэкса Рэспублікі Беларусь (далей – ПК) за кожную гадзіну працы ў начны час або ў начную змену пры зменным рэжыме працы праводзяцца даплаты ў памеры, які ўстанаўліваецца калектыўнай дамовай, пагадненнем, наймальнікам, але не ніжэй за 20 працэнтаў гадзіннай тарыфнай стаўкі (акладу) работніка.

Так, наймальнік абавязаны аплаціць у павышаным памеры начныя гадзіны (з 22 гадзін да 6 гадзін) або ўсе гадзіны начной змены. Пры гэтым начной зменай лічыцца змена, у якой больш за 50 працэнтаў прыпадае на начныя гадзіны.

Даплата за кожную гадзіну працы ў начную змену можа рабіцца толькі пры выкананні наступных умоў:

работніку ўсталяваны зменны рэжым працы;

працягласць працоўнай змены не перавышае 12 гадзін;

больш за 50 працэнтаў працоўнага часу за змену прыпадае на начны час (з 22 гадзін да 6 гадзін).

Калі змена не з'яўляецца начной зменай, то даплаты робяцца толькі за кожную гадзіну працы ў начны час (з 22 гадзін да 6 гадзін).

У арганізацыі ўсталяваны рэжым няпоўнага працоўнага часу ў выглядзе няпоўнага працоўнага тыдня (напрыклад, трохдзённы - панядзелак, аўторак, серада). У выпадку прыцягнення да працы работніка ў чацвер ці пятніцу, ці будзе з'яўляцца праца ў названыя дні працай у выходныя дні?

Згодна з артыкуламі 136 і 137 Працоўнага кодэкса Рэспублікі Беларусь (далей - ПК) права на выхадныя дні маюць усе работнікі і могуць выкарыстоўваць іх па сваім меркаванні.

Пры пяцідзённым працоўным тыдні падаюцца два выхадныя дні кожны каляндарны тыдзень. Пры шасцідзённым працоўным тыдні падаецца адзін выхадны дзень.

Агульным выхадным днём для ўсіх з'яўляецца нядзеля. Другі выхадны дзень пры пяцідзённым рабочым тыдні ўстанаўліваецца правіламі ўнутранага працоўнага распарадку або графікам работ (зменнасці), калі іншае не вызначана па пагадненню бакоў. Абодва выхадныя дні прадастаўляюцца, як правіла, запар.

Згодна з артыкулам 118 ПК пры няпоўным працоўным тыдні скарачаецца колькасць працоўных дзён у тыдзень.

Такім чынам, калі ў арганізацыі з пяцідзённым працоўным тыднем працаўнікам усталяваны рэжым няпоўнага працоўнага часу ў выглядзе няпоўнага працоўнага тыдня (напрыклад, панядзелак, аўторак, серада), то выкананая імі ў асобныя непрацоўныя дні (чацвер, пятніца) праца ў межах працоўнага часу, вызначанага з улікам норм артыкулаў 112-117 ПК, не з'яўляецца працай у выхадны дзень. Такім чынам, аплата яе праводзіцца ў адпаведнасці з нормамі артыкула 290 ПК.

Ці ўключаецца ў працоўны час, час неабходны на здачу (атрыманне) інструмента (матэрыялаў) і на дарогу ад месца выканання работы да месца прыёму ежы?

Артыкулам 57 Працоўнага кодэкса Рэспублікі Беларусь (далей – ПК) вызначана, што заработная плата - гэта ўзнагарода за працу, якую наймальнік абавязаны выплаціць работніку за выкананую работу ў залежнасці ад яе складанасці, колькасці, якасці, умоў працы і кваліфікацыі работніка з улікам фактычна адпрацаванага часу, а таксама за перыяды, якія ўключаюцца ў працоўны час.

У адпаведнасці з артыкулам 110 ПК у працоўны час уключаецца час, на працягу якога работнік у адпаведнасці з працоўным, калектыўным дагаворамі, правіламі ўнутранага працоўнага распарадку абавязаны знаходзіцца на працоўным месцы і выконваць свае працоўныя абавязкі, а таксама час работы, выкананай па прапанове, распараджэнні або з ведама наймальніка звыш устаноўленай працягласці працоўнага часу (звышурочная праца, праца ў дзяржаўныя святы, святочныя і выхадныя дні).

Пры гэтым артыкулам 133 ПК устаноўлена, што працоўны час складаецца з адпрацаванага і неадпрацаванага часу, які ўключаецца ў адпаведнасці з заканадаўствам у працоўны час.

Фактычны працоўны час улічваецца з моманту яўкі працаўніка на месца выканання працы паводле правіл унутранага працоўнага распарадку, графіку прац (зменнасці) ці адмысловаму ўказанню наймальніка і да моманту фактычнага вызвалення ад працы ў гэты працоўны дзень (змену).

Як фактычна адпрацаваны павінен улічвацца час выканання асноўных і падрыхтоўча-заключных аперацый (атрыманне нарада, матэрыялаў, інструментаў, азнаямленне з тэхнікай, дакументацыяй, падрыхтоўка і ўборка працоўнага месца, здача гатовай прадукцыі і інш.), перапынкаў, прадугледжаных тэхналогіяй, арганізацыяй працы, правіламі яго тэхнічнага нарміравання і аховы, а пры іх адсутнасці - наймальнікам па ўзгадненні з прафсаюзам. Дадзеныя аперацыі ўяўляюць сабой дзеянні, звязаныя з выкананнем работнікам сваіх працоўных абавязкаў, прадугледжаных службовай (рабочай) інструкцыяй, іншым лакальным нарматыўным прававым актам, працоўным дагаворам.

У фактычны час не ўваходзіць і не ўлічваецца час праезду ад месца жыхарства да месца пастаяннай працы (пастаяннага збору) і назад, час, неабходны на дарогу ад прахадной да працоўнага месца, на перапрананне перад пачаткам і пасля заканчэння працы, на рэгістрацыю пры доглядзе.

Згодна з артыкулам 134 ПК прадстаўляемы работніку на працягу працоўнага дня перапынак для адпачынку і харчавання выкарыстоўваецца ім па сваім меркаванні і ў працоўны час не ўключаецца.

Час пачатку і заканчэння працоўнага часу, устаноўлены ў правілах унутранага працоўнага распарадку, з'яўляецца пачаткам і заканчэннем рабочай змены работніка.

Такім чынам, калі работніку ўсталяваны рэжым працы: штодзённы працоўны час - з 8.00 да 16.45, абедзенны перапынак - з 12.00 да 12.40, то знаходзіцца на працоўным месцы яму неабходна з 8.00 да 12.00 і з 12.40 да 16.40.

Калі час неабходны на здачу (атрыманне) інструмента (матэрыялаў) і на дарогу да месца прыёму ежы не з'яўляюцца падрыхтоўча-заключнымі аперацыямі, прадугледжанымі дзеючай тэхналогіяй і арганізацыяй вытворчасці, то ён не ўключаюцца ў фактычна адпрацаваны час.

Ці распаўсюджваецца павышэнне тарыфных ставак у адпаведнасці з нормамі Дэкрэта Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 26.07.1999 № 29 на работнікаў бюджэтнай сферы?

Дэкрэтам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 26.07.1999 г. № 29 «Аб дадатковых мерах па ўдасканаленні працоўных адносін, умацаванні працоўнай і выканальніцкай дысцыпліны" (далей - Дэкрэт № 29) наймальнікам прадастаўлена права заключаць кантракты з любымі катэгорыямі работнікаў, у тым ліку з работнікамі бюджэтных арганізацый і іншых арганізацый, якія атрымліваюць субсідыі, работнікі якіх прыраўнаваны па аплаце працы да работнікаў бюджэтных арганізацый.

Норма падпункта 2.5 пункта 2 Дэкрэта № 29, якая прадугледжвае павышэнне тарыфнай стаўкі работнікам, з якімі заключаны кантракты, не больш як на 50 працэнтаў, мае імператыўны характар, гэта значыць абавязковая для выканання ў арганізацыях незалежна ад іх арганізацыйна-прававых форм. Пры гэтым канкрэтны памер названага павышэння ўстанаўліваецца наймальнікам.